Euro 1968: Ιταλία με τη βοήθεια του… νομίσματος

Κώστας Καραγιαννόπουλος: 30/5/2024 12:50

Το agones.gr σας παρουσιάζει αναλυτικά την ιστορία των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων.

Βρισκόμαστε στο 1968, τη χρονιά που η Ιταλία κατακτά για πρώτη –και μοναδική- φορά την κορυφή της Ευρώπης. Βέβαια για να τα καταφέρει χρειάστηκε να μαντέψει σωστά στο στρίψιμο του νομίσματος καθώς και να κερδίσει τη Γιουγκοσλαβία στον μοναδικό διπλό τελικό στην ιστορία της διοργάνωσης.

Γράφει ο Κώστας Καραγιαννόπουλος

Οι πρώτες αλλαγές

Το Κύπελλο Εθνών αρχίζει να μπαίνει για τα καλά στη ζωή των ποδοσφαιρόφιλων και η UEFA αποφασίζει να αλλάξει την ονομασία του θεσμού, μετονομάζοντας τη διοργάνωση σε Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα.

Δες όλες τις νόμιμες στοιχηματικές πλατφόρμες

21+

Αυτή δεν ήταν η μοναδική αλλαγή, αφού η συμμετοχή-ρεκόρ των 31 ομάδων για τα προκριματικά, ανάγκασαν την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία να υιοθετήσει το σύστημα των ομίλων. Οι 31 ομάδες χωρίστηκαν σε οκτώ ομίλους των τεσσάρων, με την εξαίρεση του 4ου ομίλου, ο οποίος είχε τρεις. Ο πρώτος κάθε γκρουπ προκρίνονταν στα προημιτελικά, όπου ίσχυε κανονικά το σύστημα νοκ-άουτ.

Η τελική φάση του τουρνουά είχε και πάλι τη μορφή Final-Four και διεξήχθη το διάστημα 5-10 Ιουνίου στην Ιταλία. Όπως ίσχυε και με τους προηγούμενους δύο διοργανωτές (Γαλλία, Ισπανία), η «σκουάντρα ατζούρα» συμμετείχε κανονικά στα προκριματικά, αφού ο οικοδεσπότης ανακοινώνονταν μετά την ολοκλήρωση της προκριματικής φάσης.

Προκριματικά

Στη… σκιά της Σοβιετικής Ένωσης

Τέσσερα χρόνια μετά τον αυτό-αποκλεισμό από την προκριματική φάση, η Εθνική Ελλάδας είχε αρκετά δύσκολο έργο για την πρόκριση στα προημιτελικά, αφού κληρώθηκε στον 3ο όμιλο μαζί με την Σοβιετική Ένωση, την Αυστρία και τη Φινλανδία.

H «γαλανόλευκη», που αποτελούνταν από σπουδαίους παίκτες (Οικονομόπουλος, Λουκανίδης, Καμάρας, Πολυχρονίου, Χαίτας, Παπαϊωάννου, Δομάζος, Μποτίνος, Σιδέρης κ.α), έκανε πρεμιέρα στο «Καυτατζόγλειο» με αντίπαλο την Φινλανδία, την οποία νίκησε με 2-1 χάρη σε δύο γκολ του Αλεξιάδη.

Ακολούθησε η ισοπαλία με 1-1 στο Ελσίνκι και η βαριά ήττα με 4-0 από την Σοβιετική Ένωση στην Τιφλίδα. Η ομάδα του Λάκη Πετρόπουλου έβγαλε αντίδραση κόντρα στην Αυστρία, την οποία διέλυσε με 4-1 στο «Καραϊσκάκη», με τον Γιώργο Σιδέρη να πετυχαίνει χατ-τρικ.

Η Εθνική μας ομάδα είχε συγκεντρώσει 5 βαθμούς και μπορούσε να ελπίζει για την πρόκριση, αφού με δύο νίκες τις δύο εναπομείναντες αγωνιστικές κόντρα σε Σοβιετική Ένωση (εντός) και Αυστρία (εκτός), θα έπαιρνε το εισιτήριο για τα προημιτελικά. Ωστόσο τα πάντα τελείωσαν στις 31 Οκτωβρίου του 1967, όπου η «γαλανόλευκη» ηττήθηκε με 1-0 από τους Σοβιετικούς στο Στάδιο «Γ. Καραϊσκάκη».

Τέσσερις ημέρες μετά, το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα ταξίδεψε στη Βιέννη για το αδιάφορο βαθμολογικά παιχνίδι απέναντι στην Αυστρία, καθώς η Σοβιετική Ένωση είχε ήδη «σφραγίσει» το εισιτήριο για τους «8». Ο Γιώργος Κούδας έκανε επίσημο ντεμπούτο με την Εθνική, όμως το παιχνίδι δεν έμεινε μόνο γι’ αυτό στην ιστορία, αφού ο αγώνας διακόπηκε στο 83ο λεπτό (με το σκορ στο 1-1 χάρη τέρματα των Ζίμπερ και Σιδέρη) μετά την είσοδο εκατοντάδων φιλάθλων στον αγωνιστικό χώρο του «Πράτερ». Η Αυστρία ήθελε να πάρει ρεβάνς για το ντροπιαστικό 4-1 του πρώτου αγώνα, όμως όταν συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να πετύχει ανάλογο σκορ, το παιχνίδι έγινε αρκετά σκληρό.

Τα… έκτροπα ξεκίνησαν με την αποβολή του Λουκανίδη, ο οποίος κατά την αποχώρηση του για τα αποδυτήρια, αποδοκιμάστηκε από τον κόσμο στις εξέδρες και ο ίδιος αντέδρασε δείχνοντας τέσσερα δάχτυλα, όσα και τα γκολ που δέχτηκε η Αυστρία στο «Καραϊσκάκη». Τα πνεύματα δεν άργησαν να οξυνθούν, με έναν αυστριακό να μπαίνει στο γήπεδο και να χτυπά από πίσω τον ανυποψίαστο Γκαϊτατζή… Ακολούθησαν πρωτοφανή για την εποχή επεισόδια, αναγκάζοντας τον διαιτητή να διακόψει οριστικά την αναμέτρηση.

Εκατοντάδες οπαδοί μπήκαν στον αγωνιστικό χώρο με αποτέλεσμα να απειληθεί η σωματική ακεραιότητα των παικτών αλλά και του Ούγγρου διαιτητή Γκέρε, ο οποίος δέχτηκε μπουκάλι στο κεφάλι. «Ήταν θαύμα που δεν μας σκοτώσανε» δήλωσε ο Σιδέρης μετά την άφιξη της Εθνικής στο αεροδρόμιο…

Στιγμιότυπα από τη νίκη της Ελλάδας με 4-1 επί της Αυστρίας:

Οι εκπλήξεις των προκριματικών

Η δευτεραθλήτρια κόσμου, Δ. Γερμανία συμμετείχε για πρώτη φορά στο θεσμό, ωστόσο δεν κατάφερε να πάρει την πρόκριση για τα προημιτελικά, πληρώνοντας τη «λευκή» ισοπαλία με την Αλβανία στα Τίρανα, την τελευταία αγωνιστική του 4ου ομίλου.

Μετά από αυτό το αποτέλεσμα, η Γιουγκοσλαβία πανηγύρισε την πρόκριση για τα προημιτελικά, ενώ μερίδα του γερμανικού Τύπου ζητούσε την απομάκρυνση του Χέλμουντ Σεν. Η γερμανική ομοσπονδία αγνόησε τα δημοσιεύματα και λίγα χρόνια μετά δικαιώθηκε πανηγυρικά…

Στον 2ο όμιλο, η Πορτογαλία του Εουσέμπιο, ήταν το μεγάλο φαβορί για την πρόκριση, έχοντας τερματίσει 3η στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Αγγλίας. Ωστόσο, η Βουλγαρία του Ασπαρούχοφ έκανε την έκπληξη, αφήνοντας εκτός προημιτελικών τους Ίβηρες.

Με πρόωρο αποκλεισμό… φλέρταρε και η Ισπανία, η οποία προκρίθηκε στα προημιτελικά χάρη στην ήττα της Τσεχοσλοβακίας από την Ιρλανδία, την τελευταία αγωνιστική του 1ου ομίλου. Από την άλλη, η Ουγγαρία άφησε εκτός την Ολλανδία του 20χρονου Κρόιφ, ενώ στον 6ο όμιλο, η Ιταλία πήρε άνετα την πρόκριση, αφού δεν είχε περιθώρια για νέα αποτυχία μετά τον αποκλεισμό-φιάσκο από τη Β. Κορέα στο Μουντιάλ του 1966.

Στον 7ο όμιλο, η Γαλλία εξασφάλισε σχετικά εύκολα το εισιτήριο, ενώ ιδιαίτερος ήταν ο 8ος όμιλος μεταξύ Αγγλίας, Σκωτίας, Ουαλίας και Βορ. Ιρλανδίας. Κατόπιν σχετικής επιθυμίας τους, οι βρετανικές χώρες τοποθετήθηκαν στο ίδιο γκρουπ και η τελική βαθμολογία του ομίλου διαμορφώθηκε από τους αγώνες των βρετανικών πρωταθλημάτων του 1967 και 1968. Η παγκόσμια πρωταθλήτρια, Αγγλία εξασφάλισε την πρόκριση για τα προημιτελικά, ενώ ο αγώνας των «τριών λιονταριών» με τη Σκωτία στο «Χάμντεν Παρκ» σημείωσε ρεκόρ προσέλευσης με 134,461 θεατές.

Προημιτελικοί

Μεγάλες μάχες στους «8»

Στους «8», η παγκόσμια πρωταθλήτρια Αγγλία πήρε δύο νίκες (1-0, 2-1) απέναντι στην πρωταθλήτρια Ευρώπης, Ισπανία και προκρίθηκε για πρώτη φορά σε τελική φάση Euro.

Πιο δύσκολο αποδείχθηκε ότι ήταν το έργο της Ιταλίας. Η «σκουάτρα ατζούρα» ηττήθηκε με 3-2 από τη Βουλγαρία στη Σόφια, ωστόσο εξασφάλισε την πρόκριση, χάρη στη νίκη της με 2-0 στη ρεβάνς.

Η Σοβιετική Ένωση προκρίθηκε για 3η σερί φορά στην τελική φάση, αν και χρειάστηκε μια μεγάλη ανατροπή απέναντι στην Ουγγαρία για να «σφραγίσει» το εισιτήριο. Οι Ούγγροι κέρδισαν με 2-0 στο πρώτο παιχνίδι, όμως οι Σοβιετικοί επικράτησαν με 3-0 στη ρεβάνς της Μόσχας και έγιναν η πρώτη ομάδα με τρεις σερί προκρίσεις σε τελική φάση.

Τέλος, η Γιουγκοσλαβία έκανε περίπατο κόντρα στη Γαλλία, την οποία διέλυσε με 5-1 στο Βελιγράδι, με τους Πέτκοβιτς και Μούσεβιτς να πετυχαίνουν από δύο γκολ. Οι «τρικολόρ» έχασαν την πρόκριση και παράλληλα την ευκαιρία να πάρουν ρεβάνς για τον αποκλεισμό στα ημιτελικά του 1960.

Στιγμιότυπα από τη νίκη της Αγγλίας στο «Μπερναμπέου»:

Ημιτελικοί:

Στον τελικό μέσω… νομίσματος

Στον πρώτο ημιτελικό, η διοργανώτρια Ιταλία κλήθηκε να αντιμετωπίσει την Σοβιετική Ένωση. Η ιταλική ομάδα βρίσκονταν σε δύσκολη περίοδο μετά το φιάσκο στο Μουντιάλ του 1966, και μια ενδεχόμενη κατάκτηση του ευρωπαϊκού τροπαίου θα αποτελούσε το καλύτερο… ιατρικό. Έχοντας στο ρόστερ της τον ταλαντούχο Ντίνο Τζοφ, τους Φακέτι-Ματσόλα, τον Ριβέρα και τον Λουίτζι Ρίβα, η ομάδα του Φερούτσιο Βαλκαρέτζι είχε βάσιμες ελπίδες για ένα επιτυχημένο τουρνουά.

Το παιχνίδι με τους Σοβιετικούς ξεκίνησε με το χειρότερο δυνατό τρόπο για τους οικοδεσπότες, αφού ο Ριβέρα τραυματίστηκε στα πρώτα λεπτά του αγώνα, αφήνοντας την ομάδα του με αριθμητικό μειονέκτημα (δεν υπήρχαν τότε αλλαγές). Η Σοβιετική Ένωση είχε την υπεροχή, ωστόσο δεν κατάφερε να παραβιάσει την εστία του Τζοφ. Ο αγώνας οδηγήθηκε στην παράταση, εκεί όπου οι δύο ομάδες έχασαν μεγάλες ευκαιρίες παρά τον βαρύ αγωνιστικό χώρο λόγω της έντονης βροχόπτωσης.

Η Ιταλία είχε δοκάρι με τον Ντομενγκίνι, ενώ οι Σοβιετικοί τα έβαλαν με την τύχη τους, αφού η λάσπη που είχε δημιουργηθεί στην ιταλική περιοχή άλλαξε την πορεία της μπάλας σε σουτ του Εβριούζκιν, με αποτέλεσμα να χαθεί ένα μάλλον σίγουρο γκολ. Το 0-0 έμεινε μέχρι το φινάλε και επειδή εκείνη την εποχή τα πέναλτι δεν έδιναν πρόκριση, ο νικητής κρίθηκε στο… στρίψιμο του νομίσματος.

Ο αρχηγός των Ιταλών, Φακέτι περιγράφει τη διαδικασία: «Πήγα δίπλα στον αρχηγό των Σοβιετικών (σ.σ. Σεστέρνιεφ) και οδηγηθήκαμε στα αποδυτήρια με τη συνοδεία ανθρώπων από τις δύο ομοσπονδίες. Ο διαιτητής έβγαλε ένα παλιό νόμισμα. Διάλεξα γράμματα και αποδείχθηκε η σωστή επιλογή. Από εκείνη τη στιγμή, η Ιταλία βρίσκονταν στον τελικό. Ανέβηκα τρέχοντας τις σκάλες και έδωσα το σύνθημα για να ξεκινήσουν οι πανηγυρισμοί. 70.000 θεατές περίμεναν με αγωνία στις θέσεις τους και όταν με είδαν να πανηγυρίζω, άρχισε το πανηγύρι».

Στιγμιότυπα από το παιχνίδι:

Γιουγκοσλαβία στο… νήμα

Στο δεύτερο ημιτελικό η Αγγλία αντιμετώπισε την Γιουγκοσλαβία, με τον Αλφ Ράμσεϊ να μην είχε στη διάθεση του τους Τζεφ Χαρστ και Νόμπι Στάιλς, οι οποίοι είχαν τραυματιστεί τέσσερις ημέρες νωρίτερα, σε φιλικό ματς στο Ανόβερο. Το παιχνίδι ήταν αρκετά σκληρό, κάτι που αποδεικνύεται και από τις δηλώσεις του Άλαν Μάλερι, παίκτη της Αγγλίας σ’ εκείνη την αναμέτρηση:

«Μερικά τάκλιν ήταν φρικιαστικά. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν τόσες κάμερες για να απαθανατίσουν όλα όσα γίνονταν μακριά από τη μπάλα. Αν το παιχνίδι γίνονταν σήμερα, θα τελείωνε στο πρώτο 20λεπτο γιατί η Γιουγκοσλαβία θα είχε μείνει με έξι παίκτες και η Αγγλία με εννέα…», ανέφερε...

Την πρόκριση για τον τελικό πήρε η Γιουγκοσλαβία χάρη σε γκολ του Ντράγκαν Τζάιτς στο 86ο λεπτό. Τρία λεπτά μετά, ο Μάλερι δέχτηκε σκληρό μαρκάρισμα από τον Τρίβιτς και ως αντίποινα τον χτύπησε στο… ευαίσθητο σημείο. Ο διαιτητής του έδειξε το δρόμο για τα αποδυτήρια και έτσι έγινε ο πρώτος Άγγλος που αποβλήθηκε σε διεθνές παιχνίδι.

Ο ίδιος, μιλώντας για το περιστατικό στο «BBC», αποκάλυψε ότι δέχτηκε τα εύσημα από τον προπονητή του, Άλφ Ράμσεϊ: «Μετά το παιχνίδι ζήτησα συγγνώμη από τους συμπαίκτες μου αλλά ο προπονητής ήταν πολύ καλός μαζί μου, λέγοντας μου: “Είμαι χαρούμενος που κάποιος έκανε αντίτυπα σ’ αυτούς τους μπάσταρδους’’. Η αγγλική ομοσπονδία μου επέβαλε πρόστιμο 50 λιρών, ποσό αρκετά μεγάλο εκείνη την εποχή, όμως ο Ράμσεϊ δέχτηκε να το πληρώσει εκείνος»...

Η Γιουγκοσλαβία προκρίθηκε για δεύτερη φορά σε τελικό, ενώ η Αγγλία περιορίστηκε στην τρίτη θέση (2-0 τη Σοβιετική Ένωση με γκολ των Τσάρλτον και Χάρστ), που παραμένει η μεγαλύτερη επιτυχία της στη διοργάνωση.

Τελικός

Ο πρώτος διπλός τελικός

Ιταλία και Γιουγκοσλαβία συγκρούστηκαν στον μεγάλο τελικό της Ρώμης ο οποίος διεξήχθη στις 8 Ιουνίου μπροστά σε σχεδόν 69.000 θεατές. Διαιτητής ήταν ο Ελβετός, Γκόντφριντ Ντινστ, ο οποίος δύο χρόνια νωρίτερα, κατακύρωσε το πιο διάσημο αμφισβητούμενο γκολ στην ιστορία του ποδοσφαίρου, αυτό της Αγγλίας απέναντι στη Δ. Γερμανία στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου.

Ο Ελβετός ρέφερι εντάχθηκε στο κλειστό κλαμπ διαιτητών που έχουν σφυρίξει τελικό Μουντιάλ και Euro, ωστόσο κατηγορήθηκε ότι ευνόησε ξεκάθαρα την οικοδέσποινα. «Ο Ντινστ ήταν ο 12ος παίκτης της Ιταλίας. Έμειναν ζωντανοί μόνο χάρη στη βοήθεια του» δήλωσε για τον Ελβετό ρέφερι ο Ντράγκαν Τζάιτς, ο οποίος άνοιξε το σκορ για την Γιουγκοσλαβία στο 39ο λεπτό της αναμέτρησης. Ωστόσο, δέκα λεπτά πριν το φινάλε, ο Ντομενγκίνι σκόραρε με απευθείας εκτέλεση φάουλ, ισοφαρίζοντας το σκορ σε 1-1. Το αποτέλεσμα δεν άλλαξε στην παράταση και ο πρωταθλητής Ευρώπης κρίθηκε σε επαναληπτικό τελικό, κάτι που συνέβη για πρώτη και τελευταία φορά....

«Αντιμετωπίσαμε πολλά προβλήματα απέναντι στους Γιουγκοσλάβους. Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν αξίζαμε την ισοπαλία. Όμως τα καταφέραμε και οδηγήσαμε το ζευγάρι σε δεύτερο τελικό», έχει δηλώσει για τον πρώτο τελικό ο Ντίνο Τζοφ.

Το δεύτερο παιχνίδι έγινε δύο ημέρες μετά στο ίδιο γήπεδο, με τους Γιουγκοσλάβους να μην είχαν αυτή τη φορά στη διάθεση τους τον Ίλια Πέτκοβιτς, μετέπειτα προπονητή του Άρη. Αντίθετα, ο Λουίτζι Ρίβα ξεπέρασε τον τραυματισμό του και επέστρεψε στην ενδεκάδα, ανοίγοντας μάλιστα το σκορ στο 12ο λεπτό του αγώνα.

Η Γιουγκοσλαβία δεν κατάφερε να αντιδράσει και στο 31’ ο Αναστάσι σκόραρε ένα εκπληκτικό γκολ, διαμορφώνοντας το τελικό 2-0. Η Ιταλία ανέβηκε για πρώτη φορά στην κορυφή της Ευρώπης, επιτυχία που όμως δεν έχει καταφέρει να επαναλάβει μέχρι σήμερα.

Στιγμιότυπα από τον τελικό:

Η καλύτερη ενδεκάδα:

Καλύτερος τερματοφύλακας του τουρνουά αναδείχθηκε ο μεγάλος Ντίνο Τζοφ, ο 3ος κορυφαίος γκολκίπερ του 20ου αιώνα, πίσω από Λεβ Γιασίν και Γκόρντον Μπανκς, σύμφωνα με τη Παγκόσμια Ομοσπονδία Στατιστικής και Ιστορίας του Ποδοσφαίρου (IFFHS). Έκανε ντεμπούτο στα προημιτελικά της διοργάνωσης με αντίπαλο της Βουλγαρία και κράτησε ανέπαφη την εστία του τόσο στον ημιτελικό με τη Σοβιετική Ένωση, όσο και στον επαναληπτικό τελικό με τη Γιουγκοσλαβία.

Οι ομάδες που συμμετείχαν στην τελική φάση έχουν από έναν εκπρόσωπο στην κορυφαία τετράδα της άμυνας. Ο θρυλικός Μπόμπι Μουρ, αρχηγός της Αγγλίας στο Μουντιάλ του 1966, δεν θα μπορούσε να μην είχε θέση, όπως και ο Τζιακίντο Φακέτι, ένας από τους μεγαλύτερους επιθετικογενείς μπακ. Ο αρχηγός των Σοβιετικών και θρύλος της ΤΣΣΚΑ Μόσχας, Άλμπερτ Σέστερνιεφ, μπορεί να μην μάντεψε σωστά στο στρίψιμο του νομίσματος, στον ημιτελικό με την Ιταλία, ωστόσο συμπεριλήφθηκε στους κορυφαίους του τουρνουά. Την τετράδα συμπληρώνει ο Μίρσαντ Φάζλαγκιτς, ένας από τους κορυφαίους Βόσνιους ποδοσφαιριστές.

Τα 2/3 της μεσαίας γραμμής αποτελούνται από Ιταλούς παίκτες. Ο λόγος για το θρύλο των «νερατζούρι», Σάντρο Ματσόλα και τον Άντζελο Ντομενγκίνι, ο οποίος γλίτωσε την Ιταλία στον πρώτο τελικό με τη Γιουσκοσλαβία. Λίγα χρόνια μετά (1972) θα πετύχαινε ένα τρομερό γκολ στο «Καραϊσκάκη», στη μεγάλη νίκη του Ολυμπιακού επί της Κάλιαρι (2-1). Την τριάδα συμπληρώνει ο μετέπειτα προπονητής του Παναθηναϊκού, Ίβιτσα Όσιμ, γνωστός και για το περίφημο… «πόρνη μπάλα» που είχε πει σ’ ένα παιχνίδι με τον Ηρακλή.

Με γκολ κόντρα σε Αγγλία και Ιταλία, ο πρώτος σκόρερ του τουρνουά, Ντράγκαν Τζάιτς δεν θα μπορούσε να μην ήταν στην κορυφαία ενδεκάδα. Εκπληκτικός τεχνίτης αλλά και σκόρερ, θεωρείται από πολλούς ιστορικούς του αθλήματος ως ένας από τους πιο υποτιμημένους παίκτες, για το γεγονός ότι το μεγαλύτερο διάστημα της καριέρας του το πέρασε στη Γιουγκοσλαβία με τον Ερυθρό Αστέρα και όχι σε κάποιο μεγάλο πρωτάθλημα της Ευρώπης.

Την τριάδα της επίθεσης συμπληρώνουν ο θρύλος της Κάλιαρι και της Ιταλίας, Λουίτζι Ρίβα (μετράει 35 γκολ σε 42 παιχνίδια με την «σκουάντρα ατζούρα»), καθώς και ο Άγγλος Τζεφ Χαρστ, ο μοναδικός μέχρι σήμερα που έχει πετύχει χατ-τρικ σε τελικό Μουντιάλ.